Cây kèo nèo bài thuốc truyền thống có nhiều ứng dụng. Trong dân gian, kèo nèo được dùng để làm thực phẩm và chữa nhiều bệnh như: di mộng tinh, viêm tiết niệu, sỏi thận tiết niệu,… Những công dụng này được thực tế kiểm nghiệm và sổ sách ghi chép lại.

Mục Lục

Đặc điểm nhận dạng

Thân kèo nèo ngầm mọc trong đất, mang nhiều chồi để mọc cây mới. Các bẹ lá phía trên mặt đất tạo thành thân giả. Khi trưởng thành cây cao khoảng 45 – 60cm và độ sâu tối đa khoảng 15cm. Rễ chùm mọc trong đất bùn mềm. Thân rễ dày và ngắn, cây sống ở đầm lầy, nước nông, chỗ ứ đọng nước. Nếu trồng trong chậu thì đất phải có nhiều mùn.

Lá mọc thẳng và hướng lên, không trôi nổi trên mặt nước, thường cao hơn cán hoa. Lá có phiến dạng xoan, tròn (5 – 30 x 4 – 25 cm), màu xanh lục tươi, gân chính cong. Cuống lá dài dạng bẹ (dài 10 – 75 cm), xốp (chứa không khí), có mặt cắt có 3 khía hình tam giác. Phiến lá có hình dạng thay đổi: dạng mác đến elip thuôn dài hoặc ovan rộng. Đỉnh lá nhọn đột ngột, ở phía chóp mỏng hơn, mép lá hơi quăn, rìa lá gợn sóng. Có 4 – 6 đôi gân dọc gần như song song và hôi tụ theo hướng đỉnh, hàng loạt gân ngang song song và vuông góc với gân dọc và gân chính ở giữa tạo thành mạng hình mắt lưới mảnh.

Cụm hoa dạng hoa tán, hoa có cuống dài, màu vàng tươi có từ 1 – 4 cuống cụm hoa. Mỗi cụm hoa có 2 – 12 hoa nằm trong tổng bao là lá bắc. Cuống hoa nhỏ, có phần mở rộng và có mặt cắt tam giác ở phía trên. Mỗi hoa có 3 cánh màu vàng vàng nhạt đến vàng tươi, hình ovan rộng hoặc tròn, mang 15 – 20 tiểu nhụy (dài 1,2 cm) và rất nhiều tiểu noãn. Quả nhỏ (đường kính 1,5 – 2 cm), được đài hoa bao bọc. Kèo nèo sinh sản, lây lan bằng hạt và phát triển quần thể bằng sinh sản vô tính.

Công dụng của Kèo Nèo

Theo y học Dân gian kèo nèo có vị ngọt tính mát. Tác dụng thanh thấp nhiệt, lợi tiểu, nhuận tràng, tiêu viêm. Kinh nghiệm người dân thường dùng kèo nèo như bài thuốc quý; chữa viêm tiết niệu, nam giới di tinh, mộng tinh, nữ giới khí hư bạch đới. Kèo nèo là loại rau mát trị đi tiểu bút gắt, tiểu khó và các chứng liên quan đến thấp nhiệt.

Y học hiện đại cho rằng giá trị dinh dưỡng kèo nèo tương đương với cây dọc mùng.

Cũng là thứ rau trong bữa ăn hàng ngày của người Nam Bộ nhưng kèo nèo được ưa dùng hơn: Làm rau sống, bóp gỏi, luộc, xào, nấu canh chua, nấu với lẩu, muối dưa.

Loài cây được coi như một thứ rau dại ấy đã trở thành một nét đặc biệt trong văn hóa ẩm thực của miền Tây Nam Bộ.

Làm rau sống: Bẹ và lá kèo nèo non dùng làm rau sống.Đặc biệt để ăn với mắm kho.
Làm rau luộc: Bẹ và lá kèo nèo non dùng làm rau luộc.
Làm rau xào: Bẹ và lá kèo nèo non dùng làm rau xào.
Ăn kèm với Bún Xiêm Lo

Dùng để nấu canh chua, nhúng lẩu: Bẹ kèo nèo non dùng để nấu canh chua và nhúng lẩu. Kèo nèo thường xuất hiện trong những món lẩu của người Nam Bộ. Món lẩu mắm dù đã có nhiều loại trái và rau như: cà tím, hoa súng, rau đắng, rau muống… nhưng sẽ mất ngon nếu thiếu kèo nèo. Ăn với kèo nèo, món lẩu mắm như đậm đà hơn, đặc sắc hơn.

Dùng để muối dưa chua: Bẹ kèo nèo non dùng để muối dưa chua riêng hoặc với các loại rau khác.

Bài thuốc kèo nèo

Chữa di tinh mộng tinh: Kèo nèo cả cây mỗi lần dùng 50- 100g tươi sắc nước uống.
Chữa phụ nữ nóng nhiệt ra nhiều khí hư: Kèo nèo tươi 50g, lá trinh nữ hoàng cung 20g sắc nước uống ngày vài lần.
Chữa viêm tiết niệu: Kèo nèo phối hợp lá mã đề mỗi vị 50g sắc uống ngày vài lần.
Chữa sỏi thận tiết niệu: Bẹ Kèo nèo non 100g, rau đắng 100g, rau ngổ 50g, các vị sắc uống hoặc làm rau nấu lẩu cá kèo ăn nhiều ngày.

Kinh nghiệm dân gian dùng Kèo nèo là vị thuốc chữa trị các chứng đau lưng, nhức mỏi, mát gan, lợi tiểu…

Ghi chú: Cây kèo nèo có khả năng hấp thu nhiều kim loại nặng, không nên dùng kèo nèo ở những nơi nước đọng, ô nhiểm để làm rau hoặc làm thuốc.

Tổng hợp